ولادت امام محمدباقر(ع) در سال 56 هجری و در زمان معاویه بود، زمانی که کشورهای اسلامی پر از ظلم و ستم بود. کنیه ایشان ابوجعفر و القاب ایشان امین، هادی، صابر و باقر بود.

از همان کودکی امام باقر(ع) نشانه های نبوغ و ذکاوت ایشان هویدا بود. اصحاب پیامبر(ص) می دانستند که امام از همان طفولیت از فضل و علم زیاد بهره مند است، لذا آنها درباره مسایلی که نمی دانستند با او مشورت می کردند. امام ابوجعفر(ع) در خانه رسالت و وحی و منبع سنت در جهان اسلام رشد کرد.

امام محمد باقر(ع) بیش از 34 سال تحت توجهات پدرش امام زین العابدین(ع) زندگی کرد. اخلاق عالی او عنایتی از جانب خدا بود که افراد حیران را به سوی راه حق هدایت می کرد و افراد گمراه را ارشاد می کرد.

امام محمد باقر (ع) در اوان کودکی بود که دولت بنی سفیان که توسط معاویه بنا گذاشته شده بود مضمحل گردید به هلاکت فرزندش یزید منجر شد. عصر امام(ع) از حساس ترین دوران های تاریخ اسلام است که فرق اسلامی زیادی شکل گرفتند، به علاوه احزاب و گروه های مختلف به یکدیگر حمله می کردند حتی تا جایی که از گسترش اسلام جلوگیری کردند.

یکی از فرقه ها که در آن زمان نقش خطرناکی را در تاریخ عقلی و اجتماعی آن زمان بازی کرد فرقه معتزله بود که آثار عجیبی در زندگی عقلی اسلامی به جا گذاشت. اما زندگی سیاسی در زمان امام(ع) بسیار سخت بود و فتنه و اضطراب بر مردم غالب بود، حوادث مخوف که نتیجه اش فقدان امنیت و انتشار ترس و وحشت بود در همه جا حکمفرما بود و قلوب مردم پر از وحشت بود.

در زمان امام باقر(ع) احزاب زیادی تشکیل شده بود، در این زمان بود که امویان سیاست ظلم و جور را بر علیه مسلمین ادامه دادند و آنها مردم را شکنجه می دادند و از حقوق مادی و معنوی محروم می کردند. از این رو مسلمین بر علیه دولت اموی شورش های سختی نمودند تا آن را ساقط کنند.

حضرت امام محمد باقر ( ع ) 19 سال و ده ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام زين العابدين ( ع ) زندگى كرد و در تمام اين مدت به انجام دادن وظايف خطير امامت، نشر و تبليغ فرهنگ اسلامى، تعليم شاگردان، رهبرى اصحاب و مردم، اجرا كردن سنتهاى جد بزرگوارش در ميان خلق، متوجه كردن دستگاه غاصب حكومت به خط صحيح رهبرى و راه نمودن به مردم در جهت شناخت رهبر واقعى و امام معصوم كه تنها خليفه راستين خدا و رسول ( ص ) در زمين است، پرداخت و لحظهاى از اين وظيفه غفلت نفرمود.

امام محمد باقر (ع) سرانجام در هفتم ذيحجه سال 114 هجرى در سن 57 سالگى در مدينه به وسيله هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست. پيكر مقدسش را در قبرستان بقيع - كنار پدر بزرگوارش - به خاك سپردند.

فرزندان آن حضرت را هفت نفر نوشته اند : ابوعبدالله جعفر بن محمد الصادق (ع) و عبدالله كه مادرشان ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابى بكر بود. ابراهيم و عبيدالله كه از ام حكيم بودند و هر دو در زمان حيات پدر بزرگوارشان وفات كردند. على و زينب و ام سلمه كه از ام ولد بودند.

ده حدیث نورانی از امام محمد باقر(ع)

1- هر کس با خانواده اش خوشرفتار باشد، بر عمرش افزوده مي گردد.

2- از سستي و بي قراري بپرهيز، که اين دو، کليد هر بدي مي باشند، کسي که سستي کند، حقي را ادا نکند، و کسي که بي قرار شود، بر حق صبر نکند.

3- پيوند با خويشان، عملها را پاکيزه مي نمايد، اموال را افزايش مي دهد، بلا را دور مي کند، حسا آخرت را آسان مي نمايد، و مرگ را به تاخير مي اندازد.

4- بهترين چيزي را که دوست داريد درباره شما بگويند، درباره مردم بگوييد.

5- خداوند بنده مؤمنش را با بلا مورد لطف قرار مي دهد، چنانکه سفر کرده اي براي خانواده خود هديه مي فرستد، و او را از دنيا پرهيز مي دهد، چنانکه طبيب مريض را پرهيز مي دهد.

6- بر شما باد به پرهيزکاري و کوشش و راستگويي، و پرداخت امانت به کسي که شما را بر آن امين دانسته است، چه آن شخص، نيک باشد يا بد.

7-  غيبت آن است که درباره برادرت چيزي را بگويي که خداوند بر او پوشيده و مستور داشته است و بهتان آن است که عيبي را که در برادرت نيست، به او ببندي.

8- خداوند، دشنام گوي بي آبرو را دشمن دارد.

9- تواضع، راضي بودن به نشستن درجايي است که کمتر از شانش باشد، و اينکه به هر کس رسيدي سلام کني، و جدال را هر چند حق با تو باشد، ترک کني.

10- برترين عبادت، پاکي شکم و پاکدامني است.